Unutqanlıq, yeni hadisələri, keçmişə aid bir və ya daha çox xatirəni və ya hər birini xatırlaya bilməmə vəziyyətidir. Beyin davamlı olaraq özünü yenidən təşkil etdiyindən, xüsusilə təkrarlanmadıqda bəzi məlumatlar əhəmiyyətini itirir və hafizədən silinir.

Gedən məlumatın yerinə də yenisi qoyulur. Ətraf mühitə uyğunlaşmaq üçün unutmaq əslində zəruri bir proses kimi görülür. Lakin bəzi məlumatları digərlərindən daha çox unuda bilərik.

Bu vəziyyətin altında da bir çox amil yer alır. Unutqanlığın həm müsbət həm də mənfi nəticələri vardır. Ruhi sağlamlıq, stress, ətraf mühit problemləri unutqanlığa səbəb ola bilməkdədir.

Unutqanlıq niyə baş verir?

Unutqanlıq, beyində saxlanılan məlumatlar xatırlanmadığı zaman meydana çıxan uzun və ya qısa müddətli bir vəziyyətdir.

Yuxusuzluq, qeyri-kafi qidalanma, vitamin çatışmazlığı, dərman yan təsirləri və stress, həmçinin alzheimer və demensiya kimi xəstəliklər unutqanlığın geniş yayılmış səbəbləridir.

Unutqanlıq səbəbləri ümumiyyətlə bunlardır:

• Yuxusuzluq
• Vitamin və mineral çatışmazlığı
• Beyindəki şişlər, qan laxtalanmaları və ya infeksiyalar
• Yıxılma və ya qəza nəticəsində beyin sarsıntısı kimi baş travması
• Alzheimer və demensiya kimi xəstəliklər
• Dehidrasiya (Susuzluq)
• Dərmanların yan təsiri
• Spirtli içki qəbulu
• Stress və narahatlıq
• Depressiya
• Tiroid problemləri

Tiroid Problemləri

Tiroid vəzinin az və ya çox işləməsi kimi tiroid problemləri şəxsin yuxu rejimini pozur və depressiyaya girməsinə səbəb olur. Bu da unutqanlığı tetikləyərək şəxsin hafizəsində məlumat çatışmazlığı yaradır. Xüsusilə tiroid vəzifəsini yerinə yetirmədiyi hallarda tez-tez unutqanlığa rast gəlinə bilər.

Yuxusuzluq

Yetərli qədər yata bilməmək unutqanlığın ən əsas səbəbləri arasında yer alır. Az istirahət etmiş bədən və buna təsir edən ruh halı narahatlığa yol açaraq hafizəyə təsir edir. Bu da unutqanlığın yaranmasına səbəb olur.

Vitamin və mineral çatışmazlığı

B12 vitamini və fol turşusu çatışmazlığı hallarında hafizə problemləri yaşanaraq müvəqqəti unutqanlıqlar görünə bilər. Vacib olan bu vitamin çatışmazlığını bilərək düzgün əlavələr qəbul etmək olacaqdır.

Unutqanlıq bir xəstəlik kimi qiymətləndirilməməlidir. Müxtəlif amillərdən dolayı şəxslərdə tez-tez unutqanlıq görünə bilər. Bəzi hallarda isə xəstəliklərin əlaməti olaraq qarşımıza çıxır.

Lakin unutqanlığın uzun müddətli olduğu hallarda erkən diaqnoz üçün mütəxəssis həkimə müraciət etmək vacibdir.

Dehidrasiya (Susuzluq)

Yüngül susuzluq belə yaddaş itkisi və konsentrasiya olmada çətinlik kimi koqnitiv pozuntuları səbəb ola bilər. Beyindəki su çatışmazlığında 2%-lik bir azalma qısa müddətli hafizə itkisinə səbəb ola bildiyi halda, daha uzun müddətli dehidrasiya beyin hüceyrələrinin ölçü və kütlə olaraq kiçilməsinə səbəb olur.

Dərmanların yan təsiri

Sakitləşdiricilər, antidepressantlar, təzyiq dərmanları və digər dərmanlar, adətən keylik və ya sərsəmliyə səbəb olur və unutqanlığa yol açır. Gün ərzində yaşanan vəziyyətlərin izlənməsini çətinləşdirərək hafizəyə təsir edir.

Spirtli içki qəbulu

Həddindən artıq spirtli içki qəbulundan sonra unutqanlıq yaşanır. Şəxsdən şəxsə dəyişsə də həddindən artıq qəbulda şəxsin hafizəsinə təsir edərək bir çox vəziyyəti unutmasına səbəb olur.

Stress və narahatlıq

Gündəlik həyatın bir parçası olan stress, şəxsin həyata fokuslanmasını çətinləşdirərək unutqanlığa yol açır. Hafizə problemlərinə səbəb olan stressin yanında narahatlıq da önəmli bir yerə sahibdir. Hər iki halda da yeni xatirələrin yaranması və köhnə xatirələrin canlanması çətinləşir.

Depressiya

Depressiya, həyatdan soyuma, zövq almama və yoğun bir kədər şəklində görünə bilər. Unutqanlıq depressiyanın bir əlaməti olaraq ortaya çıxaraq şəxsdə müvəqqəti hafizə problemlərinə səbəb ola bilər.

Yaşa bağlı hafizə dəyişikliyi

Unutqanlıq, yaşlanmanın normal bir parçası ola bilər. Yaşlandıqca bəzi insanlar yeni şeylər öyrənməyin daha uzun çəkdiyini, məlumatları əvvəlki kimi yaxşı xatırlamadıqlarını və ya eynəkləri kimi şeyləri itirdiklərini fərq edə bilərlər.

Yıxılma və ya qəza nəticəsində beyin sarsıntısı kimi baş travması

Qəza səbəbi ilə yaranan baş travmalarında müvəqqəti hafizə itkisinə (travma sonrası amneziya deyilir) səbəb ola bilər. Bir səbəblə beyin sarsıntısı keçirən şəxslər adətən, yaralanmadan dərhal əvvəl və ya sonra nə olduğunu xatırlaya bilmədikləri kimi, unutqanlıq şikayətində də bula bilərlər.

Beyindəki şişlər, qan laxtalanmaları və ya infeksiyalar

Şiş və qan laxtalanmaları əlamətləri arasında hafizə və fokuslanma problemləri, kafa qarışıqlığı, şəxsiyyət və davranış dəyişiklikləri kimi fiziki əlamətlər tapılmaqdadır.

Unutqanlığın qarşısını almaq üçün nə edə bilərik?

Tez-tez unutqanlıq yaşayan insanlar hafizə və zehni bacarıqlarında dəyişikliklərə gedərək bu vəziyyətlə başa çıxa bilərlər.

Unutqanlığın qarşısını almaq üçün bunları tətbiq edə bilərsiniz:

• Gündəlik rutin yaradın
• Özünüzə yeni bir bacarıq qazandırın
• Ediləcəklər siyahısı yaradın
• Özünüzə tapşırıqlar planlayın
• Həm zehni həm də fiziki ola biləcək fəaliyyətlər edin
• Dostlarınız və ailənizlə keyfiyyətli vaxt keçirin
• Gündə 8 saat yatın
• Məşq edin, hərəkət edin
• Təzyiqinizi müntəzəm olaraq yoxlayın
• Spirtli içki qəbulunu məhdudlaşdırın
• Depressiyada hiss edirsinizsə dəstək alın
• Meditasiya edin

Unutqanlığa nə yaxşı gəlir?

Qısa müddətli unutqanlıq hallarında həyat tərzi və gündəlik qidalanma rutini önəmli bir rol oynayır. Gündəlik olaraq tətbiq edə biləcəyiniz bu təbii üsullar unutqanlığa yaxşı gələrək, sizi yaddaş problemləri yaşamaqdan qurtaracaq.

Unutqanlığa yaxşı gələn təbii üsullar belə sıralana bilər:

Balıq və ya balıq yağı və omega-3 əlavəsi

Omega-3 yağ turşuları baxımından zəngin olan balıq yağının sağlamlıq üçün önəmli bir yeri vardır. Ürək xəstəlikləri riskini azaldaraq stressi və narahatlığı yüngülləşdirir. Stressin yüngülləşməsi ilə bərabər unutqanlıq suallarının da aradan qalxmasını təmin edir.

Yuxu düzəninə sahib olun

Kifayət qədər yatmamaq hafizənin zəifləməsi ilə əlaqəlidir. Yuxu əsnasında qısa müddətli xatirələr güclənir və uzun müddətli xatirələrə çevrilirlər, beləliklə bu da hafizənin möhkəmlənməsini təmin edir. Nəticə etibarilə daha yaxşı bir yuxu daha yaxşı bir hafizə performansı təmin edir.

Beyni çalışdıran fəaliyyətlər edin

Tapmaca kimi söz oyunları, tetris kimi zehni çalışdırmağı tələb edən fəaliyyətlər hafizəni gücləndirməyə və hafizənin daha dinc qalmasına kömək edir.

B və D vitamini əlavələri qəbul edin

Bəzi meyvə və tərəvəzlərdə də yer alan B12, orqanizmdə çatışmırsa xaricdən əlavə olaraq verilməkdədir. Bilinən 13 vitamindən biri olan D vitamininin çatışmazlığında da unutqanlıq görünə bilməkdədir.

Əgər orqanizmdə yetərli miqdarda B12 vitamini olmazsa, neyronların sağlam çalışmasının qarşısını alır, bu da fiziki və zehni performansı düşürərkən əlavə olaraq unutqanlıq problemi meydana gəlir. Digər tərəfdən bədəndə yetərli D vitamini olmadıqda, şəxsdə hafizə itkisinə səbəb olaraq unutqanlığa səbəb olur.

Xüsusilə soyuq iqlimə sahib olan bölgələrdə və tünd dərili şəxslərdə geniş yayılmış şəkildə görünən D vitamini çatışmazlığına qarşı test etdirərək əlavə qəbul etmək mümkündür.

Orqanizm tərəfindən istehsal edilməyən B12; qırmızı ət, toyuq, balıq, dəniz məhsulları, qaraciyər, süd və süd məhsullarıyla yumurtada yüksək miqdarda tapılmaqdadır.

D vitamininin bir qismi isə balıq, göbələk, bəzi tərəvəzlər, yumurta, süd kimi heyvani qidalardan təmin edilərkən

Qoz istehlak edin

Qoz polifenolik birləşmələrə sahibdir. Həm omega-3 yağ turşuları həm də polifenollar, koqnitiv olaraq itici güc olan oksidativ stress və iltihabı qarşısını ala biləcək önəmli beyin qidaları olaraq qəbul edilirlər. Qozlar koqnitiv mənada beyinə faydalı bir şəkildə təsir edə bilər.

Şəkər istifadəsini azaldın

Həddindən artıq şəkər istehlakı etmək, şəxslərdə koqnitiv olaraq geriləməyə səbəb olur və sağlamlıq problemlərini də bərabərində gətirir. Bunların yanında şəkər ağırlıqlı olaraq qidalanmaq qısa müddətli unutqanlıqlara səbəb olur. Yaddaşın zəifləməsinə və beyin həcminin azalmasına yol açır.

Təmizlənmiş karbohidratları məhdudlaşdırın

Tort, ağ düyü, ağ çörək, qarğıdalı səhər yeməyi və peçenye kimi təmizlənmiş karbohidrat tərkibli qidaları istehlak etmək, unutqanlığa səbəb olur. Bunların yanında bu qidalar demensiya, koqnitiv geriləmə kimi vəziyyətlərin yaşanmasına da zəmin hazırlayır.

Anti-iltihabi qidaları seçin

İltihab əleyhinə ola biləcək qidalar istehlak etmək hafizənin inkişafını təmin edərək unutqanlığa yaxşı gəlir. Antioksidantlar orqanizmdəki oksidativ stresin azalmasını təmin edir. Beləliklə qidalanma rutininizə meyvə, tərəvəz və çay kimi qidalar əlavə edərək müvəqqəti olan unutqanlıqların qarşısını ala bilərsiniz.

Sarıkök istehlak edin

Güclü bir antioksidant olan kurkumin ehtiva edən sarıkök, beyində önəmli bir funksiyaya sahib olaraq unutqanlığa qarşı istifadə edilir. Sarıkök hafizə üzərində müxtəlif təsirlərdə olaraq, koqnitiv geriləmənin qarşısının alınmasına kömək edir.

Kakaodan faydalanın

Flavonoidlər baxımından güclü olan qidalandırıcı quruluşuyla tanınan kakao antioksidant təsirlərə malikdir. Neyronların böyüməsini stimullaşdıraraq, beynin hafizə ilə əlaqəli olan bölgəsinə təsir edir. Beləliklə unutqanlığa qarşı istehlak edilə bilər.

Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.