Baş ağrıları istər ölkəmizdə, istərsə də bütün dünyada ən sıx görülən sağlamlıq problemləri arasında ilk sıralarda yer almaqdadır.

Aparılan araşdırmalarda ailə həkiminə müraciət edən hər on nəfərdən birinin baş ağrısı problemi ilə müraciət etdiyi müəyyən edilmişdir. Həmçinin nevrologiyaya göndərilən hər üç xəstədən birinin göndərilmə səbəbi yaşadığı baş ağrısıdır.

Baş ağrısı yaş, cinsiyyət və ya hər hansı müəyyənedici bir fərq ayırd etməksizin hər insanda görülə bilən sağlamlıq problemlərindən biridir. Baş ağrısı probleminin altında yatan bir çox səbəb ola bilər.

Həmçinin baş ağrısı yüngül şiddətdə ola biləcəyi kimi şəxsin sosial həyatını təsir edəcək hətta yaşam keyfiyyətini təsir edəcək şiddətdə baş ağrıları da görülə bilməkdədir.

Yazımızda dünyada ən çox görülən sağlamlıq problemlərindən biri olan baş ağrısı haqqında ən çox maraq doğuran suallardan olan baş ağrısı nədir, niyə olur, səbəbləri nələrdir suallarına ətraflı cavablar verməyə çalışacağıq.

Həmçinin baş ağrısı bölgələri nələrdir, baş ağrısı tipləri nələrdir və baş ağrısını nə keçirir suallarının cavabını da yazımızın davamında tapa bilərsiniz.

Baş ağrıları nədir?

Dünyada ən sıx görülən sağlamlıq problemlərindən olan, hər kəsin həyatında mütləq yaşadığı baş ağrısı araşdırmalara görə cəmiyyətin təxminən 50%-də görülməkdədir. Baş ağrısını hər yaşdan hər cinsiyyətdən insanda ayırd edici bir xüsusiyyət olmadan görülə bilər.

Son aparılan araşdırmalara görə kişilərə nisbətən qadınlarda daha sıx görüldüyü müəyyən edilmişdir. Baş ağrısı ən sadə tərifi ilə baş hissəsinin müəyyən bir bölümündə və ya tamamında görülən ağrı, zonqlama və ya sıxılma hissi olaraq təyin edilir.

Başımızın ətrafında ağrıya qarşı həssas bir çox sinir və toxuma quruluşu yerləşir. Xüsusilə baş və boyun hissələrində yerləşən əzələlər başda olmaqla qulaq, periost yəni qulaq pərdəsi, burun, boğaz, toplardamar və ya atardamarların birinin və ya birdən çoxunun təzyiqə məruz qalması, yığılması və ya boşalması ya da yer dəyişdirməsi kimi amillər baş ağrısına səbəb olur.

Yaranan bütün bu vəziyyətlər başımızın ətrafında yerləşən ağrıya həssas sinir və toxuma quruluşunun təsirlənməsinə səbəb olaraq baş ağrısı yaradır.

Təkcə ölkəmizdə deyil, dünya miqyasında ən sıx görülən sağlamlıq problemlərindən olan baş ağrısı üçün ən ətraflı araşdırmalar Beynəlxalq Baş Ağrısı Dərnəyi tərəfindən aparılmaqdadır.

Beynəlxalq Baş Ağrısı Dərnəyi apardığı ətraflı araşdırmalar nəticəsində baş ağrısı növlərini 14 əsas qrup və yüzlərlə alt qrup olacaq şəkildə təsnifatlandırmışdır. Bütün baş ağrısı tiplərinin 90%-nı isə gərginlik baş tipi ağrısı və miqrenə bağlı baş ağrılarının yaratdığı müşahidə edilmişdir.

Baş ağrıları niyə olur?

Beynimiz toxuma quruluşu etibarilə bədənimizdə yerləşən ağrı hiss etməyən orqanlardan biridir. Ancaq başımızın ətrafında yerləşən və beyni bəsləyən toplardamarlar və atardamarlar başda olmaqla qulaq, burun, sinus, beyin pərdəsi, diş, göz, ənsə və kürək əzələləri ağrıya həssasdır.

Ağrıya həssas bütün bu bölümlər nəzərə alındığı təqdirdə bir çox baş ağrısı səbəbi ola bilməkdədir. Bu üzdən baş ağrısı tipləri səbəblərinə görə olduqca çox qruplara ayrılmışdır. Bütün bu məlumatlar nəzərə alındığında baş ağrısı niyə olur sualı üçün tək bir cavab verə bilmərik çünki bir çox fərqli səbəbdən dolayı baş ağrısı yarana bilməkdədir.

Həmçinin fərqli səbəblərdən dolayı yaranan baş ağrılarının şiddəti, müddəti və ağrı bölgəsi də şəxsdən şəxsə fərqlilik göstərə bilməkdədir. Olduqca çox növə sahib olan baş ağrısı bəzən bir neçə saat içində özbaşına keçə bildiyi halda bəzən günlərlə davam edə bilər.

Həmçinin bəzi baş ağrısı növlərində şiddəti olduqca yüngülkən bəzilərində şəxsin yaşam keyfiyyətini təsir edəcək səviyyələrdə ola bilər.

Baş ağrıları səbəbləri nələrdir?

Baş ağrısı səbəbləri nələrdir sualının cavabı baş ağrısı tipinə görə fərqlilik göstərməkdədir. Bu üzdən baş ağrısı üçün tək bir səbəb keçərlidir deyə bilmərik.

Baş ağrısı tipinə görə aparılan müayinələr nəticəsində baş ağrısına səbəb olan əsas səbəb müəyyən edilə bilər.

Ancaq aparılan araşdırmalar nəticəsində baş ağrısı səbəblərini təsnifatlandıracaq olsaq;

• Göz pozuqluqları,
• Travmalar, İnfeksiyalar,
• Kəllə içi təzyiq dəyişiklikləri,
• Beyin şişləri, Stress və psixoloji narahatlıqlar,
• Az su qəbulu və ya aclıq,
• Qan damarları ilə əlaqəli yaşanan sağlamlıq problemləri

Baş ağrısı bölgələri nələrdir? Baş ağrısı tipləri

Beynəlxalq Baş Ağrısı Dərnəyi baş ağrısı növlərini 14 əsas qrupa və yüzlərlə alt qrupda təsnifatlandırmaqdadır. Bunun səbəbi isə baş ağrısının yaranmasına səbəb ola biləcək bir çox vəziyyətin olmasıdır.

Həmçinin baş ağrısı baş çevrəsində fərqli bölgələrdə və ya tamamında görülə bilər ya da fərqli şiddətlərdə də özünü hiss etdirə bilər. Ən sıx görülən baş ağrısı tipləri isə baş ağrısının hiss edildiyi yerlərə görə təsnifatlandırılmışdır.

Bu baş ağrısı tiplərini sıralayacaq olsaq;

Miqren baş ağrıları

Miqren, adətən baş və üzün yalnız tək bir yarısında ortaya çıxan olduqca şiddətli və ciddi seyirli baş ağrısı tiplərindən biridir. Başın yalnız tək bir tərəfində hiss edilməsi digər baş ağrısı tiplərindən fərqləndirilməsini təmin edən xüsusiyyətidir.

Miqren tipindəki baş ağrıları da bir çox alt tiplərə ayrılmaqdadır. Məsələn, xroniki miqren baş ağrısı bu alt tiplərdən biridir və bir aylıq müddət içərisində ən az 15 gün hiss edilməkdədir. Miqren baş ağrısının müddəti 4 ilə 72 saat arasında dəyişməkdədir.

Gərginlik tipi baş ağrıları

Ən sıx görülən baş ağrısı tiplərindən biridir. Gərginlik tipi baş ağrısı başın tamamında hiss edilir. Başın ətrafında sıx bir lent varmış kimi hiss edilir. Gərginlik tipi baş ağrısının səbəbi baş çevrəsi, çənə, boyun və üz bölgəsində yerləşən əzələlərin gərilməsi nəticəsində meydana gəlməkdədir.

Ağrı adətən kəllənin arxa tərəfindən başlayaraq önə doğru başın tamamına yayılır. Tədricən artan baş ağrısı eyni şəkildə azalaraq yox olur.

Klaster Baş Ağrısı

Klaster tipi baş ağrısı digər baş ağrısı tiplərinə görə daha az görülən ancaq özünü hiss etdirdikdə olduqca şiddətli meydana gələn baş ağrısı tipidir. Üzün bir tərəfində və ya göz arxasında aydın şəkildə özünü hiss etdirir.

Klaster baş ağrısı yaşayan şəxslər bu ağrını başına bıçaq saplanırmış ya da kəlləsi oyulurmuş hissi ilə təsvir edir. Həddindən artıq şiddətli bir şəkildə özünü hiss etdirən klaster baş ağrısı gözlərdə sulanmaya hətta burun axıntısına səbəb ola bilər.

Klaster baş ağrısının səbəbi hələ tam olaraq müəyyən edilməmişdir ancaq qadınlara nisbətən kişilərdə 9 qat daha çox görüldüyü müəyyən edilmişdir.

Bütün bu baş ağrısı tiplərinin yanı sıra, yüksək təzyiqə bağlı baş ağrısı, trigeminal nevralgiyaya bağlı baş ağrısı və sinüzitə bağlı baş ağrısı baş ağrısının yerinə görə təsnifatlandırılan baş ağrısı tiplərindəndir.

Kümə tipli baş ağrıları

Klaster tipi baş ağrısı, başın bir tərəfində, adətən göz ətrafında hiss edilən dözülməz ağrılar kimi təsvir edilir. Klaster tipi baş ağrılarının dəqiq səbəbi bilinmir, lakin bu tip ağrıda orqanizmin bioloji saatındakı anormallıqların rol oynadığı düşünülür. Miqren və gərginlik baş ağrısının əksinə, klaster tipi baş ağrısının qidalar, hormonal dəyişikliklər və ya stress kimi tetikləyicilərlə əlaqəli olmadığı qeyd edilir.

Baş ağrısını necə müalicə edək?

Baş ağrısını keçirmək üçün ən önəmli müalicə metodu öncəliklə ağrının tipini və altda yatan səbəbləri müəyyən etməkdir. Baş ağrısının tipinə görə isə mütəxəssis həkim tərəfindən hansı müalicənin tətbiq olunacağına qərar verilir.

Əgər baş ağrısının şiddəti yüngül səviyyədədirsə ağrının nəzarəti üçün sadə ağrıkəsicilər istifadə oluna bilər. Ancaq bu ağrıkəsicilər ağrının dərhal başlanğıcında alınmalıdır.

Baş ağrısı bir çox səbəbə bağlı olaraq yarana biləcəyi üçün əgər baş ağrılarınızın şiddəti çoxdursa ya da uzun müddətlidirsə mütləq bir nevrologiya mütəxəssisinə müraciət etməlisiniz.

Bu məlumat yalnız maarifləndirmə məqsədi daşıyır və tibbi məsləhət əvəzi deyildir. Hər hansı sağlamlıq problemləri üçün həmişə həkim mütəxəssis ilə məsləhətləşin.