Nevroloq həkim, sinir sistemi və onun xəstəlikləri ilə məşğul olan tibb mütəxəssisidir. Sinir sistemi beynin, onurğa beyninin və sinirlərin funksiyalarını əhatə edir.

Nevroloqlar baş ağrıları, epilepsiya, Parkinson xəstəliyi, Multiple Skleroz və digər nevroloji xəstəliklərin diaqnozu və müalicəsi ilə məşğuldurlar. Onlar xəstələrin simptomlarını qiymətləndirərək, müxtəlif müayinə və testlər vasitəsilə dəqiq diaqnoz qoyur və effektiv müalicə planı hazırlayırlar.

Nevroloqlar həmçinin xəstəliklərin səbəblərini araşdırır və uzunmüddətli müalicə yanaşmaları təqdim edirlər. Xəstələrin həyat keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədilə multidissiplinar yanaşma nümayiş etdirərək reabilitasiya və dəstək xidmətləri təqdim edir.

Nevrologiya nədir?

Nevrologiya beyin, onurğa beyni və sinir sistemindəki müxtəlif xəstəliklərin diaqnozu və müalicəsinə fokuslaşan ixtisas sahəsidir. Bu sahənin mütəxəssisə isə nevroloq deyilir. Nevrologiya bir çox tibbi sahələrlə əməkdaşlıq edərək xəstələrin bütün ehtiyaclarını qarşılamağa yönəlik yanaşma qəbul edir.

Nevroloji xəstəliklər insan bədənindəki sinir quruluşları ilə birbaşa əlaqəlidir; ona görə də diaqnoz prosesində gecikmək lazım deyil. Nevroloji problemlər həyati təhlükə yarada bilər. Gec qalındıqda qalıcı zərərlər yarana bilər.

Nevrologiya nəyə baxır?

Nevroloq həkim baş ağrıları, başgicəllənməsi, insult, şüur dəyişiklikləri və epilepsiya kimi vəziyyətlər müayinə və müalicə edirlər. Əl və ayaqlarda uyuşma və ya əzələ zəifliyi nevroloq həkim tərəfindən araşdırılır.

Nevroloq həkimlər xəstələrin simptomlarını idarə edir. Həmçinin həyat keyfiyyətlərini artırmaq üçün müxtəlif müalicə üsulları tətbiq edirlər.

Nevrologiya çox müxtəlif xəstəlik və vəziyyətlərlə məşğul olur. Bunlardan bəziləri bunlardır:

Beyin damar xəstəlikləri

Beyin damar xəstəlikləri tibbi sahədə serebrovasküler xəstəliklər kimi adlandırılır. “Serebro” sözü beynin böyük hissəsini təmsil edir. “Vasküler” isə arteriyalar və damarları ifadə edir.

İşemiya və qanaxma beynin bir və ya daha çox qan damarının problem yaşamasına səbəb olur.

• İnsult (iflic): Beynə gedən qan axınının kəsilməsi və ya beyin qanaxması nəticəsində yaranan beyin zədəsi.
• Beyin anevrizması: Beyindəki bir damarın zəifləyərək balonlaşması.

Neyrodegenerativ xəstəliklər

Neyrodegenerativ xəstəliklər sinir sistemindəki neyronların zamanla pisləşməsi və yox olması ilə xarakterizə olunan bir qrup xəstəlikdir. Bu vəziyyət adətən irəliləyir. Neyron itkisi motor, idrak və davranış funksiyalarında pozğunluqlara səbəb ola bilər.

Bu xəstəliklərin ən məşhurları arasında bunlar var:

• Alzheimer xəstəliyi: Yaddaş itkisi və digər idrak funksiyalarında pozğunluğa səbəb olan demans növü.
• Parkinson xəstəliyi: Hərəkətlərdə yavaşlama, titrəmə və əzələ sərtliyinə səbəb olan hərəkət pozğunluğu.
• Multipl Skleroz (MS): Beyin və onurğa beyindəki sinir liflərinin ətrafındakı qoruyucu qabığın zədələnməsi nəticəsində yaranan xəstəlik.
• Amyotrofik Lateral Skleroz (ALS): Əzələlərdə zəiflik və iflicə səbəb olan irəliləyən nevroloji xəstəlik.
• Huntington Xəstəliyi: Huntington genetik xəstəlikdir. Bu xəstəlik motor pozğunluqlar və idrak geriləməsi ilə nəticələnir. Xəstəlik adətən orta yaşlarda başlayır və irəliləyən gedişata malikdir.

Sinir və əzələ xəstəlikləri

Sinir və əzələ xəstəlikləri bədənin hərəkət qabiliyyətini təsir edən, sinir sistemini və əzələ toxumasını təsir edən müxtəlif rahatsızlıqlardır. Bu xəstəliklər əzələlərin gücsüzlüğü, koordinasiya itkisi, titrəmə və ya hərəkətsizlik kimi problemlərə yol aça bilər.

Sinir xəstəlikləri sinir sisteminin müxtəlif komponentlərini təsir edən vəziyyətlərdir. Nümunələri arasında:

• Periferik Neyropatiya: Periferik sinirlərin zədələnməsi nəticəsində ortaya çıxır. Əlamətlər arasında uyuşma, yanma və ya ağrı hissi yer ala bilər.
• Multipl Skleroz (MS): Mərkəzi sinir sisteminin otoimmun xəstəliyidir. Əzələ zəifliyi, balans problemləri və görmə itkisi kimi əlamətlərlə seyr edir.
• Amyotrofik Lateral Skleroz (ALS): Motor neyronları təsir edərək əzələ zəifliyi və iflic ilə nəticələnən ciddi xəstəlikdir.
• Parkinson Xəstəliyi: Beyində dopamin istehsal edən hüceyrələrin itkisi ilə xarakterizə olunan, hərəkətləri təsir edən vəziyyətdir. Titrəmə, əzələ sərtliyi və hərəkətlərdə yavaşlama kimi əlamətlər göstərir.

Əzələ xəstəlikləri əzələ toxumasının birincil olaraq təsir edildiyi vəziyyətləri əhatə edir. Nümunələri arasında:

• Əzələ Distrofiləri: Genetik səbəblərlə əzələ toxuması zamanla zəifləyir və pozulur. Ən məşhur növü Duchenne əzələ distrofiyasıdır.
• Myastenia Gravis: Sinir ilə əzələ arasındakı ünsiyyəti təsir edən otoimmun xəstəlikdir. Bu xəstəlik əzələlərdə gücsüzlük və yorğunluq hissi yaradır.
• Polimiyozit: Əzələ iltihabı ilə xarakterizə olunur və əzələ zəifləyinə səbəb olur.

Demiyelinizan xəstəliklər

Demiyelinizan xəstəliklər mərkəzi sinir sistemi ilə periferik sinir sistemini təsir edən rahatsızlıqlardır. Miyelin qabığı sinir hüceyrələrinin siqnal ötürmə sürətini artıran toxumadır. Bu toxuma lipid və zülallardan ibarətdir. Sinir sisteminin funksiyası üçün çox vacibdir.

Bu xəstəliklərdən ən geniş yayılanı gənc yaşlarda görülən Multipl Skleroz (MS) xəstəliyidir.

Yuxu pozğunluqları

Yuxu pozğunluqları insanların həyatlarının təxminən üçdə birini təsir edən yuxu müddətinin əhəmiyyətini göstərir. Yuxu bədənin və beynin dincəlməsi üçün lazımdır.

Yuxusuzluq bir çox sağlamlıq problemlərini tetikləyə bilər. Bu vəziyyət xəstəliklərə yol aça bilər. Xüsusilə iş həyatında motivasiya itkisi və diqqət çatışmazlığı kimi problemlərə səbəb olur. Bu da həyat keyfiyyətini mənfi təsir edir.

Yuxuda nəfəs durması və narahat ayaq sindromu kimi geniş yayılmış problemlər nevroloq həkim tərəfindən diaqnoz edilməlidir.

Xoruldama ilə başlayan və yuxuda nəfəsamanın durması ilə tanınan yuxu apnesi ciddi sağlamlıq problemlərinə səbəb ola bilər. Piylənmə, yüksək qan təzyiqi, şəkər xəstəliyi, ürək tutması və insult bu problemlər arasındadır.

Qəti diaqnoz polisomnografiya (PSG) adlanan yuxu testi ilə qoyulur.

• Yuxusuzluq: Yuxuya dalma və ya yuxuda qalma çətinliyi.
• Yuxu apnesi: Yuxu zamanı nəfəsamanın durması.
• Narahat ayaq sindromu: Ayaqlarda narahatçılıq hissi var. Həmçinin ayaqları hərəkət etdirmə ehtiyacı duyulur.

Epilepsiya

Epilepsiya xalq arasında “sara” və ya “tutma keçirmə” kimi tanınan nevroloji vəziyyətdir. Bu xəstəlik beyin aktivliyinin anormal hala gəlməsi ilə yaranır.

Yuxu halı ilə bərabər bəzən şüur itkisinə yol aça bilər. Epilepsiya sinir hüceyrələrinin həddindən artıq qıcıqlanması ilə beyin funksiyalarının pozulmasıdır.

Bədənin anormal büzülmələr yaşamasına səbəb ola bilər. Bu xəstəlik hər yaş qrupunda görülə bilər. Bədən istiliyinin yüksəlməsi, başa alınan zərbələr, mikrobik rahatsızlıqlar, şiddətli gərginlik və xroniki yuxu çatışmazlığı sayıla bilər.

Baş ağrıları

Baş ağrısı insan başında yerləşən ağrıya həssas quruluşlar səbəbilə meydana gələn sağlamlıq problemidir.

Bu quruluşlar arasında kəllə sinirləri, arteriyalar və venalar vardır. Kəllə dərisi, boyun əzələləri və səthi sinirlər mövcuddur.

Baş bölgəsində havalandırma və rezonans təmin edən sinuslər vardır. Səsin ötürülməsini təmin edən xarici qulaq yolu da bulunur. Titrəyişləri qəbul edən qulaq pərdəsi də mövcuddur.

Göz yuvaları görmə orqanlarını qoruyur. Tüpürcək vəziləri həzmə kömək edir. Dişlər qidaları parçalayır. Çənə oynağı çənə hərəkətlərini təmin edir. Bu hissələr bu bölgənin mühüm qisimləridir.

• Miqren: Zonqlayıcı baş ağrısı, ürəkbulanma və işığa/səsə həssaslıq ilə xarakterizə olunan baş ağrısı növü.
• Gərginlik tipli baş ağrısı: Başın ətrafında təzyiq və ya sıxılma hissi ilə özünü göstərən geniş yayılmış ağrıdır.
• Klaster baş ağrısı: Göz ətrafında şiddətli ağrı ilə xarakterizə olunan baş ağrısı növü.

Bunama (Demans)

Demans xalq arasında “bunama” kimi tanınan, beyin daxilindəki idrak funksiyalarının pozulması nəticəsində ortaya çıxan xəstəlikdir. Gənc yaşlarda unutqanlıqla başlayan demans, yaş artdıqca gündəlik işləri etməyi çətinləşdirir.

Bu vəziyyət şəxsi baxıma möhtac hala gətirə bilər. Lakin qocalma prosesinə bağlı olaraq meydana gələn idrak dəyişikliklər ilə demans əlamətlərini qarışdırmamaq vacibdir. Qocalma ilə birlikdə gələn yavaş öyrənmə prosesləri və kiçik unutqanlıqlar demans xəstəliyinin əlamətləri kimi görülməməlidir.

Başgicəllənməsi (Vertigo)

Vertigo şəxsin özünün və ya ətrafının fırlandığını hiss etməsinə səbəb olan vəziyyətdir. Adətən başgicəllənməsi kimi səhv təyin edilə bilər, lakin vertigo daha spesifik balans pozğunluğudur. Adətən daxili qulaq, beyin və ya sinir sistemində meydana gələn problemlərlə əlaqəlidir.

Nevroloji müayinə necə aparılır?

Nevroloji müayinə nevroloji xəstəliyi olan xəstənin vəziyyətini nevroloq həkim tərəfindən qiymətləndirilməsidir. Bu prosesin ilk addımı xəstənin nevroloji tarixini almaqdir. Uğurlu tarix doğru diaqnoz üçün olduqca vacibdir.

Bu simptomlar kəllə daxilindəki təzyiq və həcm artışını göstərir. Bu vəziyyət beyin qanaxmasının əlaməti ola bilər. Ona görə də xəstənin hekayəsinin ətraflı və doğru şəkildə qiymətləndirilməsi erkən diaqnoz üçün həyati əhəmiyyət daşıyır.

Nevroloji xəstəliklərdə diaqnoz və müalicə prosesi

Nevroloji xəstəliklərin diaqnoz və müalicə prosesi inkişaf etmiş laboratoriya və görüntüləmə üsullarının təmin etdiyi mühüm töhfələrlə dəstəklənir.

Komputer tomoqrafiya (BT), maqnit rezonans görüntüləmə (MR), angioqrafiya və rəngli doppler kimi üsullar diaqnoz üçün istifadə olunur. Bu üsullar nevroloji müayinədən sonra vacibdir.

Epilepsiya və digər şüur pozğunluqları kimi xəstəliklərdə oyaqlıq və yuxu EEG (elektroensefalografiya) müayinələri böyük əhəmiyyət daşıyır. Bu müayinələr xəstəxanamızdakı nevrologiya bölməsinin bünyəsindəki EEG laboratoriyasında həyata keçirilir.

Nevrologiya bölməsinin yuxu və yuxu xəstəlikləri mərkəzində bəzi testlər aparılır. Bu testlər arasında polisomnografiya, evdə yuxu testi və çoxlu oyanma müddəti testi (MSLT) yer alır.

Nevroloji xəstəliklərin diaqnoz və müalicəsində istifadə olunan üsullar

Nevroloji xəstəliklərin diaqnoz və müalicəsində istifadə olunan üsullar arasında geniş çeşid bulunur. Nevrologiya bölmələrimizdə tətbiq olunan əsas üsullar bunlardır:

• Beyin BT
• Beyin MR
• Beyin Angioqrafiyası
• Rəngli Doppler
• Elektroensefalografiya (EEG)
• Elektromiyografiya (EMG)
• Görmə Qıcıqlandırılmış Potensialları (VEP)
• Hissiyyat Qıcıqlandırılmış Potensialları (SEP)
• Beyin Sapı Eşitmə Qıcıqlandırılmış Potensialı (BAEP)
• Lomber Ponksiyon
• Transkranyal Maqnit Stimulyasiyası (TMS)
• Polisomnografiya (Yuxu testi)
• Evdə Yuxu Testi
• Çoxlu Yuxu Gizliliyi Testi (MSLT)
• Başgicəllənməsi və Balans Testləri

Bu müayinələr və görüntüləmə üsulları sayəsində beyin və sinir sistemi xəstəlikləri daha sürətli və qəti diaqnoz edilə bilər. Bu hərtərəfli yanaşma xəstələrin effektiv şəkildə müalicə edilmələrini təmin edir.

Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.