Yuxuda danışmaq, somnilokvi olaraq da bilinir. Yatma zamanı fərqində olmadan danışmaq ilə xarakterizə olunan geniş yayılmış bir yuxu pozğunluğudur.

Yuxuda danışmaq öz-özlüyündə adətən zərərsizdir. Lakin bəzi hallarda yuxu apnesi və ya epilepsiya kimi daha ciddi bir yuxu probleminin əlaməti də ola bilər.

Yuxuda danışmaq nədir?

Yuxuda danışmaq bir yuxu pozğunluğu növüdür. Yuxuda danışmanın niyə baş verdiyi və bir şəxs yuxuda danışarkən beyində nə baş verdiyi dəqiq olaraq bilinmir.

Yuxuda danışan şəxs danışdığının fərqində deyil. Növbəti gün yuxusunda danışdığını xatırlaya bilməz.

Yuxuda danışan şəxslər tam cümlə qura bilər və mənasız şəkildə danışa bilərlər. Həmçinin oyaq ikən istifadə etdiyindən fərqli bir dil və səsdə danışa bilərlər. Yuxuda danışmaq zərərsiz hesab edilən bir yuxu problemidir.

Mərhələ 1 və 2-də, yuxuda danışan şəxs 3 və 4-cü mərhələlər qədər dərin yuxuda deyil. Danışması daha asanlıqla anlaşılır.

Mərhələ 1 və ya 2-də danışan şəxs məntiqi cümlələr qura bilər.

3 ilə 4-cü mərhələdə isə şəxs dərin yuxu vəziyyətindədir. Danışmasının anlaşılması adətən daha çətindir. Danışması inilti və ya cəfəngiyat kimi görünə bilər.

Yuxuda danışmanın baş vermə tezliyi yüngül, orta və şiddətli olmaqla fərqli ola bilər.

Yüngül: Ayda ən çox bir dəfə yuxuda danışma vəziyyəti ortaya çıxa bilər.

Orta: Yuxuda danışmaq həftədə bir dəfə baş verir. Ancaq hər gecə baş vermir.

Şiddətli: Yuxu əsnasında danışma demək olar ki, hər gün baş verir. Danışma zamanı otaqda olan şəxslərin yuxusu da təsirlənə bilər.

Yuxuda danışmaq əlamətləri

Yuxuda danışmaq; mənasız boşboğazlıq, qışqırmaq və ya gülməkdən şəxsin oyaq ikən istifadə etdiyi danışmaya qədər dəyişə bilər.

Kənardan müşahidə edildikdə, yuxuda danışan şəxslər öz-özlərinə danışır və ya başqa biri ilə söhbət edirmiş kimi görünə bilərlər.

Yuxuda danışmanın xüsusiyyəti, yuxuda danışan şəxs oyandıqda danışdığı hissələri xatırlamamasıdır. Başqa biri eşitmədiyı müddətcə, yuxuda danışma vəziyyəti fərq edilmir.

Yuxuda danışma təsadüfi ola bilər. Bir şəxs yuxu məhrumiyyəti çəkdiyində və ya sərxoş olduğunda ortaya çıxa bilər.

Həftədə bir neçə dəfə və ya hətta hər gecə yuxuda danışmaq ola bilər. Yuxuda danışmaq, xroniki (davamlı) bir vəziyyət də ola bilər.

Yuxuda danışanlar adətən bir dəfədə doqquz saniyədən uzun danışmazlar. Çox zaman danışma müddəti daha az ola bilər.

Danışmanın məzmunu adətən zərərsiz və anlaşılmazdır. Ancaq bəzən söyüş və ya sözlü təcavüzlə dolu danışmalar baş verə bilər. Bu vəziyyət narahatedici də ola bilər.

Yuxuda danışmanın səbəbləri nələrdir?

Gecə yuxuda danışmaq bir növ parasomnidir. Yalnız yuxu zamanı baş verən bir şey deməkdir.

Tək başına və ya yuxuda gəzmək, gecə qorxuları, yuxuda yemək, yuxu iflici və seksomniya kimi digər parasomni növləri ilə birlikdə ortaya çıxa bilər.

Parasomnilərə nəyin səbəb olduğu hər zaman bilinməyə bilər. Adətən emosional, lakin bəzən fiziki olan və güclü hissləri tetikləyən bir vəziyyətlə bağlı olduğu düşünülür.

Bu təkcə narahatlıq və qorxunu deyil, eyni zamanda xoşbəxtlik və ya cinsi həyəcan kimi şeyləri də əhatə edə bilər. Yuxuda danışma ailələrdə də görülə bilər. Bundan dolayı, yuxuda danışmaq genetik bir səbəbdən qaynaqlanıyor ola bilər.

Gecə yuxuda danışmaq niyə baş verir sualına veriləbilən cavablar belə sıralana bilər:

• Alkoqol və ya narkotik istifadəsi
• Yorğunluq və ya tükənmişlik
• Depressiya
• Yuxusuzluq
• Narahatlıq və ya stress
• Qızdırmalı yuxu
• Ümumi xəstəlik
• İstifadə edilən bəzi dərmanlar
• Yuxu məhrumiyyəti kimi səbəblər yuxuda danışmağa səbəb olur sualının cavabıdır.

Yuxuda danışmaq və yuxu Görmə

Yuxuda danışmaq, qışqırmaq, bir yuxunu canlandırmaqla tam olaraq eyni şey deyil. Yuxu, REM yuxusu adı verilən müəyyən bir yuxu mərhələsində baş verir. Yuxuda danışma isə yuxunun dörd mərhələsindən hər hansı birində baş verən danışmanı ifadə edir. Danışmanın xüsusiyyətləri mərhələyə görə fərqlilik göstərə bilər:

REM yuxusu; aktiv olaraq yuxu görülən yuxu dövrüdür. REM yuxusunda meydana gələn danışmaları eşidən şəxslər üçün bir məna ifadə etməyə bilər.

Yuxu danışması, REM yuxu davranış pozğunluğu (RBD) olaraq bilinən bir parasomni növü ilə də meydana gələ bilər. REM yuxu davranış pozğunluğu ilə şəxs həm fiziki, həm də sözlü olaraq qorxuducu olan yuxuları canlandıra bilər.

REM yuxusu, yuxu atoniyası ilə əlaqələndirilir (əzələ hərəkətlərində azalma). REM yuxu davranış pozğunluğu; qəflətən və şiddətli olaraq meydana gələn hərəkətlərlə də xarakterizə olunan bir pozğunluqdur.

Yuxuda danışmaq diaqnozu necə qoyulur?

Yuxuda danışma özü başına ortaya çıxa bilər və ya başqa bir yuxu pozğunluğunun bir xüsusiyyəti ola bilər. Yuxuda danışma əlamətlərinin təsiri çox və narahatedicidirsə, bir yuxu gündəliyi tutmanızı və ya yuxu çalışması etdirməyinizi tələb edə bilər.

Yuxu Gündəliyi

Yuxu düzəninin müəyyən edilməsi üçün yuxu gündəliyinin qeyd edilməsi lazımdır. Yuxu gündəliyində qeyd edilə biləcək faktorlar belə sıralana bilər:

• Gündəlik nə qədər yatdığınız
• Yatarkən nələr olduğu
• Oyandığınızda nə hiss etdiyiniz
• Yuxunun qarşısını alan faktorlar
• Yuxuya təsir edən faktorlar (pəhriz, idman, dərmanlar, alkoqol və kafein kimi)

Bu məlumatlar həkiminizin yuxuda danışmağınızın səbəbini müəyyən etməsinə və əlamətlərinizi yüngülləşdirməyə kömək edəcək ipucları təqdim etməsinə yardımçı ola bilər.

Həmçinin, yuxunu izləməyə kömək edə biləcək tətbiqlər və geyilə bilən izləmə cihazları da yuxu gündəliyi tutularkən istifadə edilə bilər.

Yuxu Çalışmaları

Yuxu çalışması, polisomnogram olaraq da bilinir. Yatarkən bir yuxu mütəxəssisi heyəti sizi izləyir. Yuxu çalışmaları; yatarkən beyin dalğalarını, nəfəs alma sürətini, ürək döyüntüsü sürətini və bədən hərarətini izləyən probların taxıldığı bir yuxu laboratoriyasında aparılır. Seans, bu həyati əlamətlərlə sinxronizə olaraq videoya qeyd edilir.

Yuxu çalışmasından əldə edilən məlumatlar, yuxu apnesi kimi yaygın narahatlıqları aşkar etməyə və ya əlamətlərin təbiətini daha yaxşı təyin etməyə kömək edə bilər. Aparılan test, yuxuda danışmanızı göstərməsə belə, digər yuxu pozğunluqlarının olub olmadığını müəyyən etməyə kömək edə biləcəyi üçün faydalı ola bilər.

Yuxuda danışmaq müalicəsi

Yuxuda danışmaq adətən müalicə tələb etmir. Lakin müalicə edilə biləcək digər başqa yuxu narahatlıqları üçün tətbiq edilə bilər;

Yuxuda danışmanın təsirini azaltmaq və qarşısını almaq üçün tətbiq edilə biləcək metodlar belə sıralana bilər:

• Xroniki yuxusuzluq və ya gecə qorxuları olan şəxslər üçün dərmanlar təyin edilə bilər. Meditasiya və yaxşılaşdırılmış yuxu gigiyenası kimi yatmazdan əvvəlki rutinlər də yuxu problemlərinə kömək edə bilər.
  
• Depressiya, travma sonrası stress pozğunluğu və ya stresslə əlaqəli yuxu problemləri yaşayan şəxslərə koqnitiv davranış terapiyası (bir növ danışma terapiyası) təklif edilə bilər.
  
• Yuxu apnesi olan şəxslər üçün, davamlı müsbət hava yolu təzyiqi (CPAP) adı verilən bir nəfəs alma cihazı, yatarkən kifayət qədər oksigen almalarını təmin edə bilər.
  
• Əgər yuxuda danışmağınız ətrafınızdakılara narahatlıq verirsə; səs-küy cihazı, səs-küyü əngəlləyən qulaq tıxacı və ya qulaqlıqlar istifadə edilə bilər.

Tez-tez Soruşulan Suallar

Yuxuda Danışmaq Kimlərdə Daha Çox Görülə Bilər?

Yuxuda danışmaq hər kəsdə görülə bilər. Ancaq uşaqlarda və kişilərdə daha geniş yayılmışdır. Həmçinin yuxuda danışmanın genetik bir əlaqəsi də ola bilər. Yuxusunda danışan valideyn və ya yaxın ailə üzvlərinizin olması halında siz də risk altında ola bilərsiniz.

Eyni şəkildə, siz də yuxunuzda danışırsınızsa və uşaqlarınız varsa, uşaqlarınızın da yuxuda danışdığını fərq edə bilərsiniz.

Yuxuda Danışmaq hansı hallarda ortaya çıxa bilər?

Xəstəlik, qızdırma, alkoqol istifadəsi, stress, depressiya kimi ruh sağlamlığı problemləri və yuxu məhrumiyyəti kimi müxtəlif faktorlar yuxuda danışmaya səbəb ola bilər.

Fərqli yuxu pozğunluğu olan şəxslərdə yuxuda danışma riski arta bilər. Yuxu apnesi, yuxuda gəzmək, gecə qorxusu və ya gecə kabusu kimi yuxu problemi olan şəxslərdə də həmçinin yuxuda danışma meydana gələ bilər.

Bu məlumat yalnız maarifləndirmə məqsədi daşıyır və tibbi məsləhət əvəzi deyildir. Hər hansı sağlamlıq problemləri üçün həmişə həkim mütəxəssis ilə məsləhətləşin.