Əl titrəməsi tibbi adı ilə essensial tremor, qeyri-iradi və ritmik titrəməyə səbəb olan sinir sistemi vəziyyəti, həmçinin nevroloji vəziyyət kimi tanınır.
O, bədənin demək olar ki, hər hansı bir hissəsinə təsir edə bilər, lakin titrəmə ən çox əllərdə, xüsusilə də stəkandan içmək və ya ayaqqabı bağlarını bağlamaq kimi sadə tapşırıqları yerinə yetirərkən baş verir.
Essensial tremor adətən təhlükəli vəziyyət deyil, lakin tipik olaraq zamanla pisləşir və bəzi insanlarda ağır ola bilər. Digər şərtlər essensial tremora səbəb olmur, baxmayaraq ki, essensial tremor bəzən Parkinson xəstəliyi ilə qarışdırılır.
Əllərdə titrəmə “Essensial tremor” hər hansı bir yaşda baş verə bilər, lakin 40 yaş və daha yuxarı insanlarda daha çox yayılmışdır.
Essensial tremorun simptomları:
- Tədricən başlayır və adətən bədənin bir tərəfində daha çox nəzərə çarpır.
- Hərəkət zamanı pisləşir.
- Adətən əvvəlcə əllərdə baş verir, bir əl və ya hər iki ələ təsir edir.
Başın “bəli-bəli” və ya “yox-yox” hərəkətini ehtiva edə bilər.-Emosional stress, yorğunluq, kofein və ya temperatur ekstremalları ilə ağırlaşa bilər.
Əllərdə titrəmə nədir?
Əl titrəməsi hər kəsin həyatının bir hissəsində təcrübə etdiyi, qeyri-ixtiyari və ritmik əzələ hərəkətidir. Bu vəziyyət əsasən həyəcan, qəzəb və qorxu kimi ani duyğu dəyişiklikləri, stress, yorğunluq, metabolik çatışmazlıq, həddən artıq çay və qəhvə qəbuluna bağlı olaraq görülür.
Mövcud əhval-ruhiyyənin dəyişməsi ya da istirahət sonrasında əllərdə titrəmə şikayəti tamamilə aradan qalxır. Fizioloji tremor adlandırılan bu vəziyyət, tamamilə normal olub hər hansı bir sağlamlıq probleminin əlaməti kimi qəbul edilmir və sağlam hər kəsdə görülə bilər.
Əl titrəməsinin digər növü olan “essensial tremor” isə ən geniş yayılmış hərəkət pozğunluğudur. Əsasən bir tərəfdən başlayan titrəmə, bir müddət sonra digər əldə də müşahidə olunur. Başlanğıcda yalnız əhval-ruhiyyənin dəyişməsi ilə görülən bu narahatlıq, getdikcə sıxlaşaraq artır.
Əl Titrəməsi niyə baş Verir? Əl titrəməsinin səbəbləri nələrdir?
Qorxu, həyəcan və qəzəb kimi duyğu dəyişikliklərinə bağlı olaraq görülən əl titrəməsi normal qəbul edilsə də, istirahət zamanı ya da sosial mühitə çıxarkən görülən əl titrəmələri müxtəlif xəstəliklərin əlaməti ola bilər.
Qan şəkərinin düşməsi, əl titrəməsinə səbəb olan amillər arasında yer alır. Yemək yedikdən 2-3 saat sonra ortaya çıxan əl titrəməsi, insulinə davamlılığa bağlı olaraq görülən geniş yayılmış bir əlamətdir. Bu əlamətə əlavə olaraq, halsızlıq, baş gicəllənməsi və yuxulu hal tez-tez görülən digər əlamətlərdir.
Piylənmə, hipertenziya və ateroskleroz olaraq təyin edilən damar sərtliyinə qədər bir çox müxtəlif narahatçılığa səbəb olan bu vəziyyət mütləq nəzarət altına alınmalıdır. Əl titrəməsinə səbəb olan digər bir hal da həddən artıq spirtli içki qəbulundan ibarətdir.
Ürək və dövran pozğunluqlarından, qaraciyər zədələnmələrinə, udlaq və mədə xərçəngindən mədəaltı vəz xərçənginə qədər bir çox xəstəliyə səbəb olan alkoholizm də mütləq səhiyyə qurumlarından yardım alınaraq nəzarət altına alınması lazım olan bir vəziyyətdir.
Əl titrəməsi sağlam insanlarda müxtəlif şəraitlərdə baş verə bildiyi kimi, ciddi sağlamlıq problemlərinin ilk əlamətlərindən biri də ola bilər. Bu kontekstdə, aşağıdakı vəziyyətlərdə və xəstəliklərdə müxtəlif şiddət və xüsusiyyətlərdə əl titrəməsi görülə bilər:
Əzələ yorğunluğu: Əzələlərin uzun müddət istifadəsi nəticəsində, əzələlərdə kalsium azlığına bağlı olaraq yorğunluq əlamətləri ilə birlikdə qısa müddətli titrəmə ortaya çıxa bilər.
Yaşlanma: Yaş artdıqca, tez-tez essensial tremor formasında əllərdə titrəmə müşahidə olunur.
Stimulyator maddələrin qəbulu: Gündəlik olaraq qəhvə kimi içkilərin həddən artıq qəbuluna bağlı olaraq əllərdə titrəmə görülə bilər.
Spirtli içki qəbulu: Xroniki spirtli içki qəbuluna bağlı olaraq əllərdə titrəmə probleminin yaranmasına meyillilik əmələ gəlir.
Stress: Gündəlik intensiv stressə məruz qalan şəxslərdə tremor inkişaf edə bilər.
Qan şəkərinin düşməsi: Aşağı qan şəkəri əzələlərdə qısılma problemlərinə səbəb olaraq əllərdə titrəməyə yol aça bilər.
Hipertireoz: Qalxanabənzər vəzin hormonlarının normadan çox istehsal olunmasına bağlı olaraq əllərdə titrəmə ortaya çıxa bilər.
İnsult: Beyin damarlarının tıxanması zamanı hərəkət və tarazlıqdan məsul olan sahələrdə görülən zədə nəticəsində ciddi səviyyədə tremor müşahidə oluna bilər.
Travma: Beyin zədəsi ilə nəticələnən fiziki travmalar, əlaqədar beyin toxumalarında zədələrə səbəb olaraq əl və bəzi digər ətraflarda titrəməyə yol aça bilər.
Parkinson xəstəliyi: Beyin toxumalarında irəliləyən zədənin müşahidə olunduğu neyrodejenerativ xəstəliklərdən biri olan Parkinson xəstəliyi özünəməxsus tremor növü ilə əl titrəməsinə səbəb olan faktorların başında gəlir.
Multipl skleroz: Sinir sistemi hüceyrələrinin immun sistem tərəfindən zədələnməsi ilə xarakterizə olunan multipl skleroz xəstəliyində müxtəlif səviyyələrdə əl titrəməsi görülə bilər.
Dərman yan təsirləri: Müxtəlif antipsixotik, antihipertenziv və antiaritmik dərmanların yan təsiri kimi əllərdə titrəmə şikayəti ilə qarşılaşıla bilər.
Əl titrəməsinə hansı əlamətlər müşayiət olunur?
Əl titrəməsi tez-tez sinir sistemindəki problemlər səbəbindən baş verdiyindən, müxtəlif nevroloji əlamətlər tremor şikayətinə müşayiət edə bilər. Yenə də əl titrəməsinin altında yatan səbəbə bağlı olaraq fərqli əlamətlərlə qarşılaşıla bilər.
Tez-tez əl titrəməsi ilə birlikdə görülən əlamətlər aşağıdakı kimidir:
- Bədənin müəyyən bölgələrində his və ya qüvvə itkisi
- Əzələ spazmları
- Əzələ zəifliyi
- Tarazlığın itirilməsi
- Hərəkət pozğunluqları
- Bədən postürunda pozulmalar
- Hərəkətə keçməkdə çətinlik və ya hərəkəti dayandırmada zorluq
- Halsızlıq və yorğunluq
Əl titrəməsi necə müalicə edilir?
Əl titrəməsi şikayətinin aradan qaldırılmasında ən mühüm məqam, altında yatan səbəbin düzgün müəyyən edilməsidir. Bu kontekstdə, mütəxəssis bir həkimin xəstənin ətraflı xəstəlik tarixçəsini sorğulaması və həyata keçiriləcək ətraflı fiziki müayinə kritik əhəmiyyət daşıyır.
Həkimin zəruri hesab etdiyi hallarda, əlavə təsvirləmə və laboratoriya müayinələrinə müraciət oluna bilər. Əldə edilən bütün məlumatlar işığında altında yatan sağlamlıq problemi müəyyən edilir və buna uyğun bir müalicə planı hazırlanır.
Tremor növü və altında yatan xəstəliyə görə müalicədə ilk olaraq dərman müalicəsinə əsaslanan metodlar tətbiq olunur.
Bu kontekstdə, beta-blokatorlar, sakitləşdiricilər və ya antiepileptik dərmanlar tremor müalicəsində tez-tez istifadə olunan dərmanlar arasında yer alır. Parkinson xəstəliyi və hipertireoz kimi sağlamlıq problemlərindən qaynaqlanaraq ortaya çıxan tremor hallarında isə müvafiq xəstəliyin müalicə edilməsi lazımdır.
Fiziki müalicə metodları, əl titrəməsi müalicəsində başvurulan digər bir seçim kimi qarşımıza çıxır. Bu mənada, müxtəlif məşqlər, masaj tətbiqləri, ağırlıqlar və avadanlıqlarla məşq edilməsi; əl və qol əzələlərinin inkişafını təmin edərək hərəkət koordinasiyasının artırılmasına yönəlikdir.
Xüsusilə Parkinson xəstəliyi kimi beyindəki hərəkət mərkəzlərinin pozulması ilə əlaqəli tremor hallarında beyin stimulasiya cihazlarının istifadəsi də gündəmə gələ bilər.
Əməliyyatla əlaqədar beyin hissələrinə yerləşdirilən elektrik istehsal edən problar, hərəkət zamanı süni sinir impulsları yaradaraq hərəkətlərin düzgün şəkildə həyata keçirilməsini və tremorun aradan qaldırılmasını təmin edə bilər.
Bu məlumat yalnız maarifləndirmə məqsədi daşıyır və tibbi məsləhət əvəzi deyildir. Hər hansı sağlamlıq problemləri üçün həmişə həkim mütəxəssis ilə məsləhətləşin.
