Alzheimer xəstəliyi dünyada milyonlarla insana təsir edən, proqressivləşən neyrodegenerativ xəstəlikdir. Yaşla birlikdə görülmə tezliyi artan bu xəstəlik, yaddaş itkisi, idrak funksiyalarında geriləmə və həyat keyfiyyətində ciddi azalmaya səbəb olur.
Son illərdə aparılan tədqiqatlar, qidalanma rejiminin alzheimer xəstəliyinin riskini azaltmaqda və irəliləməsini yavaşlatmaqda əhəmiyyətli rola malik olduğunu ortaya qoymuşdur.
Sağlam və balanslı qidalanma vərdişləri həm xəstəliyin qarşısının alınması, həm də alzheimer xəstələrinin həyat keyfiyyətini artırmaq üçün kritik bir amildir.
Alzheimer xəstəliyində risk faktorları
Alzheimer xəstəliyinin dəqiq səbəbi tam olaraq bilinməsə də, bəzi risk faktorlarının xəstəliyin inkişafında mühüm rol oynadığı məlumdur.
Bunlar arasında:
Diabet: Aparılan araşdırmalar, diabet xəstələrinin Altsheymer xəstəliyinə tutulma riskinin 1,5-2 qat daha çox olduğunu göstərməkdədir. İnsulin müqaviməti və yüksək qan şəkəri səviyyələri, beynin sağlam işləməsinə mane ola bilər.
Yüksək Xolesterol və Təzyiq: Hiperkolesterolemiya, beyin damarlarında zədələnməyə və amiloid beta yığılmasına səbəb olaraq Altsheymer riskini artıra bilər.
Fiziki Fəaliyyət Əskikliyi: Mütəmadi fiziki fəaliyyət həm zehni, həm də fiziki sağlamlığı dəstəkləyərək demans riskini azaldır.
Alzheimer xəstəliyində qoruyucu qidalanma yanaşmaları
Qidalanma, Alzheimer xəstəliyi ilə mübarizədə mühüm yer tutur. Xüsusilə bəzi vitaminlər, minerallar və qida maddələri beyin sağlamlığını qoruyaraq xəstəliyin irəliləməsini yavaşlada bilər.
Omeqa-3 Yağ Turşuları: Omeqa-3 yağ turşuları beyin sağlamlığı üzərində qoruyucu təsirə malikdir. Aparılan araşdırmalar, həftədə ən az bir dəfə balıq istehlak edən fərdlərdə Altsheymer riskinin yüzdə 60 nisbətində azaldığını göstərməkdədir.
Balıq yağında olan EPA və DHA kimi sağlam yağ turşuları, amiloid beta yığılmasını azaldaraq sinir hüceyrələrini qoruyur.
Vitaminlər və Antioksidantlar:
A Vitamini: A vitamini beyin hüceyrələrinin fərqliləşməsində və sağ qalmasında rol oynayır. Altsheymer xəstələrində A vitamini və beta-karoten səviyyələrinin aşağı olduğu müşahidə edilmişdir.
B Qrupu Vitaminləri: B12, B6 və fol turşusu kimi B vitaminləri, sinir hüceyrələrinin sağlam işləməsində mühüm rol oynayır. Bu vitaminlərin əskikliyi Altsheymer xəstəliyinin irəliləməsini sürətləndirə bilər.
D Vitamini: D vitamini əskikliyi, idrak funksiyalarının pozulması və Altsheymer xəstəliyi arasında güclü bir əlaqə ilə bağlıdır. D vitamini beyin toxumasındakı sinaptik plastikliyi dəstəkləyir və amiloid beta lövhələrinin yığılmasını azalda bilər.
E Vitamini: Güclü bir antioksidant olan E vitamini, hüceyrə membranlarının bütövlüyünü qoruyur və idrak geriləməsini yavaşladır. Altsheymer xəstələrində E vitamini əlavələrinin müsbət təsirləri bir çox tədqiqatla göstərilmişdir.
Alzheimerə qarşı qidalanma modeli: Aralıq dənizi pəhrizi
Aralıq dənizi pəhrizi, Alzheimer xəstəliyinə qarşı ən çox tövsiyə edilən qidalanma modellərindən biridir. Bu pəhriz; meyvə, tərəvəz, tam taxıllar, paxlalılar, qoz-fındıq, zeytun yağı və balıq kimi sağlam qidaları əsas alır.
Aralıq dənizi tipli qidalanmanın xüsusiyyətləri bunlardır:
- Emal edilmiş qidalardan, rafinə edilmiş taxıllardan və şəkərdən uzaq durmaq.
- Həftədə ən az iki dəfə balıq və dəniz məhsulları istehlak etmək.
- Zeytun yağı kimi sağlam yağlara üstünlük vermək.
- Meyvə və tərəvəzləri hər yeməkdə bolca istehlak etmək.
Aralıq dənizi pəhrizi təkcə Altsheymer xəstəliyinə qarşı qoruyucu olmaqla qalmır; ürək xəstəlikləri, diabet və xərçəng kimi digər xroniki xəstəliklərin riskini də azaldır. Bu qidalanma modelinin sağlam həyat boyunca davam etdirildikdə maksimum fayda verdiyi elmi olaraq sübut edilmişdir.
Alzheimer xəstələrində mərhələlərə görə qidalanma problemləri
Alzheimer xəstəliyinin irəliləyən mərhələlərində qidalanma problemləri fərqli şəkillərdə özünü göstərir.
İlk Mərhələ: Bu dövrdə xəstələr yemək hazırlamağı unuda bilər və ya alış-verişdə əskikliklər edə bilər. Depressiya və ətraf mühitə qarşı maraqsızlıq səbəbindən iştah itkisi tez-tez görülür.
Orta Mərhələ: Orta mərhələdə xəstələr yemək yeməyi unuda bilər və ya eyni yeməyi iki dəfə istehlak edə bilər. Çeynəmə və udma çətinliyi başlayır. Həmçinin, qida olmayan maddələri yemək və ya başqasının boşqabından yemək kimi davranış pozuntuları görülə bilər.
İrəli Mərhələ: Bu dövrdə xəstələr tamamilə baxıcılara bağlıdır. Qidaları tanıya bilməz, ağızlarını açmaqda çətinlik çəkər və çeynəmə funksiyalarını itirərlər. Udma çətinliyi səbəbindən zondla qidalanma zəruri hala gələ bilər.
Alzheimer xəstəliyi dünya miqyasında yaşlanan əhali ilə birlikdə getdikcə artan bir sağlamlıq problemidir. Ancaq sağlam və balanslı bir qidalanma rejimi, xəstəliyin riskini azaltmaqda və irəliləməsini yavaşlatmaqda mühüm rol oynayır.
Omeqa-3 yağ turşuları, A, B, D və E vitaminləri kimi qida maddələri beyin sağlamlığını dəstəkləyərək Altsheymerə qarşı qoruyucu təsir göstərir.
Xüsusilə Aralıq dənizi pəhrizi kimi sağlam qidalanma modelləri, ömür boyu davam etdirildikdə həm Altsheymer xəstəliyinə qarşı, həm də ümumi sağlamlığı dəstəkləyici güclü bir vasitə olaraq qarşımıza çıxır.
Altsheymer xəstələrində qidalanma problemlərini anlamaq və bu problemlərə yönəlmiş həllər istehsal etmək, xəstələrin həyat keyfiyyətini artırmaq üçün həyati əhəmiyyətə malikdir.
Səhifənin məzmunu yalnız məlumat məqsədi daşıyır. Diaqnoz və müalicə üçün mütləq həkiminizlə məsləhətləşin.
